AİHM, milletvekilinin ihraç edilmesi durumunda Türkiye’nin korunmasını istedi

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), üst mahkemenin Türkiye’nin temel hakları ihlal ettiği yönünde karar vermesine rağmen meclisten ihraç edilen tutuklu siyasetçi Can Atalay’ın davasında Türkiye’den savunma talep etti. Türkçe dk. bildirdi.

Mayıs 2023 genel seçimlerinde Türkiye’nin sol İşçi Partisi’nden (TİP) milletvekili seçilen Atale, geçen yıl temyiz mahkemesi tarafından onanan 18 yıl hapis cezasını çekiyor. 2013’teki hükümet karşıtı protestolarla ilgili Gezi Parkı davası birçok kişi tarafından “siyasi amaçlı” bir dava olarak etiketlendi.

Anayasa Mahkemesi’nin kendi lehine verdiği iki karara rağmen cezaevinden çıkamadı ve bu yılın başında parlamentodaki sandalyesi elinden alındı.

Atalle’nin avukatları davayı Nisan ayında AİHM’ye taşıdı.

A Gerçeklerin Beyanı Strazburg merkezli bir mahkeme Pazartesi günü Attalay’ın davasının bir özetini yayınladı ve Anayasa Mahkemesi’nin iki kararına uymayı reddeden Yüksek Temyiz Mahkemesi’nin kararı nedeniyle parlamentoda sandalye almasına izin vermedi.

Yüksek Temyiz Mahkemesi’nin geçen yıl siyasetçinin mahkumiyetini onayarak iki Yüksek Mahkeme kararına meydan okuyarak onu hapisten çıkarmayı reddetmesinin ardından adli kriz patlak verdi. Türkiye tarihinde ilk kez Yargıtay, Anayasa Mahkemesi üyeleri hakkında suç duyurusunda bulundu.

Atale, mahkemeye yaptığı başvuruda, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) özgürlük ve güvenlik hakkına ilişkin 5. maddesi uyarınca devam eden tutukluluğunun hukuka aykırı olduğunu ve kazanılmış özgürlüğünden keyfi olarak yoksun bırakıldığını şikayet etti. 14 Mayıs 2023’te milletvekili seçilmesiyle milletvekili muafiyeti.

Bu bağlamda AİHS’nin 7. maddesi Kanunsuz Ceza Olmaz’a dayanarak Yargıtay’ın Anayasa’nın 14. ve 83. maddelerini hukuka aykırı olarak yorumladığını savundu. Ancak Anayasa Mahkemesi, milletvekili yasağını hiçe sayarak tahliye taleplerini reddetti.

Tutuklu Politikacının Serbest Seçim Hakkı 1 No’lu Protokol 1 ayrıca s. 3. Bölüm’ün ihlal edildiğini iddia etti. Madde bireylere haklar yaratmaktan ziyade devletlere yükümlülükler yüklüyor ve seçme ve seçilme hakkını içeriyor.

Attale ayrıca AİHS’nin 6. maddesi, adil yargılanma hakkına ilişkin 10. maddesi, ifade özgürlüğü ile toplanma ve örgütlenme özgürlüğüne ilişkin 10. maddesi ve AİHS haklarına yönelik kısıtlamaların yasaklanmasına ilişkin 11. maddesi kapsamındaki haklarının ihlal edildiğinden de şikayetçi oldu. AİHS’nin 18. maddesinde izin verilen amaçlar dışındaki amaçlar.

AİHM, Atalle’nin hak ihlaline uğradığını belirten AİHM’nin ilgili maddelerine ve Türkiye’den yapılan başvurulara ilişkin benzer AİHM kararlarına atıfta bulunarak, Türk hükümetine çeşitli sorular sordu. Anayasa Mahkemesi’nin milletvekili seçilmesinin ardından tutukluluğunun devam etmesi nedeniyle AİHS’nin 5. maddesinin ihlal edildiği yönündeki tespiti dikkate alındığında; AİHS’nin 5. maddesi uyarınca tutukluluğunun hukuka uygunluğuna itiraz etmek için elinde etkili bir prosedür olup olmadığı; AİHM serbest seçimle seçildikten sonra milletvekili olarak görev yapacak Protokol No. Başvuranın 1. maddenin 3. bölümü kapsamındaki hakkının ihlal edilip edilmediği; ve Attale’nin AİHS’nin 18. maddesi kapsamındaki şikayetiyle ilgili olarak iç hukuk yollarını tüketip tüketmediği.

AİHM, Türkiye’nin sorularına ne kadar sürede yanıt vermesi gerekeceğini söylemedi.

Muhalefetin Attale’nin parlamento statüsünü değerlendirme çağrısında bulunduğu Ağustos ayında Türk parlamentosunun olağanüstü oturumu olumsuz sonuçlandı. kavga İktidar ve muhalefet milletvekilleri arasında olup siyasetçi üzerinde olumlu bir etkisi yoktur.

Aralarında Atale ve tanınmış iş adamı Osman Kavala’nın da bulunduğu Gezi Parkı davası sanıkları, İstanbul’un merkezinde kentsel dönüşüm projesi nedeniyle başlayan ve Türkiye’nin diğer şehirlerine yayılan protestolardaki rolleri nedeniyle hükümeti devirmeye çalışmakla suçlanıyor.

Gençlerin öncülüğündeki gösteriler, iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AKP) yolsuzluğuna ve dönemin başbakanı ile şimdiki cumhurbaşkanı Erdoğan’ın büyüyen otokrasisine karşı ülke çapında bir protestoya dönüştü.

Erdoğan hükümeti protestolara ve liderlerine baskı yapmaya başladı.